Modern peygamber dini: Mormonluk

Mormonluk, peygamber olduğuna inanılan Joseph Smith tarafından 1830’larda kurulan bir din. İncil’den sonra gelen modern bir peygamber ve kitap olduğuna inanıyorlar. Erdem sözü dedikleri kurallar yemekten ibadete, ilişkiye kadar tüm yaşamlarını belirliyor. Yasak olduğu için çay ve kahve bile içmiyorlar.

Amerika'yı neredeyse tek tip bir yapı olarak görüp her şehri New York, her genci Brad Pitt sanan insanlar olsa da Amerika'nın içinde çok farklı kültürlerden insanlar ve inançlarla karşılaşmak mümkün. Bu farklı guruplardan biri de Mormonlar. Mormonlar kimdir, nedir diye düşünürken İstanbul'da yaşayan Mormonlar olduğunu öğrendik ve onlardan biri ile Mormon dini üzerine bir söyleşi yapmak istedik.

İstanbul'da altı aydır yaşayan, bir üniversitede hocalık yapan ve misyonerlik görevini de yürüten bir Mormonla, arkadaşımız aracılığı ile konuştuk. Benim aklıma ilk gelen soru Mormonluğun bir din mi yoksa Hıristiyanlığın bir kolu mu olduğu idi. Ve buradan başlayarak çok genç yaşlarından beri misyonerlik de yapmış olan Elizabeth ile söyleşimize başladık.

Mormonluk, peygamber olduğuna inanılan Joseph Smith tarafından 1830'da kurulan bir din. İncil'den sonra gelen modern bir peygamber ve kitap olduğuna inanıyorlar. Eski ve Yeni Ahit'e de inandıklarını ama bir zaman sonra toplumda bozulma başlaması ile birlikte yeni bir kitaba ihtiyaç duyulduğunu, bunun için de kendi peygamberlerinin yeni bir kitapla gönderildiğini söylüyorlar.

Bugünkü peygamberlerinin ismi de Thomas S. Monson ve yılda iki kez -Nisan ve Ekim aylarında- düzenli olarak tüm müritlerine sohbet veriyor. Dünyanın neresinde olduğunuz önemli değil, online olarak da katılabiliyorsunuz bu sohbetlere. Bunun dışında da peygamberleri yıl içinde sürekli dünyadaki Mormon kiliselerini ve gruplarını geziyor. 'Word of Wisdom' (Erdem sözü) dedikleri kurallar yemekten ibadete, ilişkiye kadar bütün hayatlarını şekillendiriyor. Öyle ki, çay ve kahve içmek bile yasak. Konuştuğum 30 yaşındaki arkadaşım bugüne kadar çay ve kahve içmediğini, yalnızca yeşil çay, onu da çok çok az tükettiğini söyledi bana. Gündelik ibadet pratikleri olup olmadığını sorduğumda, sabah uyandıklarında ve akşam yatmadan ibadet etmeleri gerektiğini, yemekten önce de dua ettiklerini söyledi. Her gün mutlaka kitaplarından bölümler okuduklarını söylerken telefonuna indirdiği dinî kitaplarının aplikasyonlarını da gösterdi.

Mormonlar genel olarak dışarıdan biri ile evlenilmesi fikrine sıcak bakmıyorlar. Bunun yaşam biçimlerini ve çocuk yetiştirme tarzlarını etkileyeceğini düşünüyorlar. Ve kural olarak da Mormon olmayan birinin kiliselerine girebileceğini ama onlar için çok daha önemli olan tapınağa giremeyeceğini söyledi Elizabeth. Tapınakta evlenme ihtimalinin yok olması nedeni ile de dışarıdan biri ile evlenmenin istenmeyeceğini ekledi.

Vaftiz konusunda ise Hıristiyanlardan farklı olarak çocukları doğar doğmaz değil sekiz yaşında vaftiz ettiklerini söyledi. Neden sekiz olduğunu sorduğumda ise aslında tam olarak bir açıklaması olmadığını ama artık sekiz yaşına gelmiş birinin kendi davranışlarından mesul tutulabileceğini, bu yüzden sekiz olduğunu da ekledi. Çocuk vaftiz olarak artık Tanrı'ya söz verilmiş oluyor. Onun öncesinde ise günahsız kabul ediliyorlar.

Roller ve kurallar konusunda erkek ve kadınlar arasında farklılık olup olmadığını sorduğumda ise aslında pratikte farklılık olmamakla birlikte durumun erkekler için daha zor olduğunu düşündüğünü söyledi. Çünkü papazlık yalnızca erkeklere verilen bir görev ve bu vasfı taşımanın onlar için ağır bir yük olduğunu düşünüyor. Arada papazlık talebi ile ortaya çıkan Mormon kadınlar olsa da buna gerek olmadığına inanıyor kendisi. Çünkü kadına doğumla verilmiş bir yaratma gücü olduğuna ve bu gücün onu farklı ve özel kıldığına inanıyor.

Bununla birlikte birçoğumuzun bir TV programı ya da gazete haberlerinden kaynaklı duyduğumuz çok eşlilik mevzusunu sorduğumda ise dinin kuruluşu döneminde bunun olduğunu hatta bunun bir görev gibi peygamber tarafından talep edildiğini söylüyor. Bugüne gelindiğinde ise bu kuralın kaldırıldığını ama hâlâ küçük bir grup olarak varlığını devam ettiren Fundemantalist Mormonların bunu sürdürdüğünü de sözlerine ekliyor. Geçmişte yapılan birden çok kadınla evliliklerin de birden fazla sebebi varmış. Mesela savaş dönemlerinde erkek sayısının azalması bir sebepmiş. Mormonlar da teslis inancına sahipler; Tanrı, Oğul ve Kutsal Ruh'a inanıyorlar. Tanrı ve Oğul'un vücutları olduğunu ve bunların kusursuz vücutlar, ama Kutsal Ruh'un bir bedeni olmadığına ve insanın hisleri ile ilgili kısımla ilgilendiğine inanıyorlar.

'Word of Wisdom' kurallarından biri de evlilik öncesi ilişkinin yasak olması. Bu yüzden de erken yaşlarda evlilikler çok fazlaymış. Örneğin kendi üniversiteleri olan Brigham Young Üniversitesi'ndeki birçok sporcu erkeğin 19-20 yaşlarında evlendiğini söylüyor. Elbette bu kadar erken yapılan evliliklerde uzun vadede sıkıntılar olsa da grup kendi içerisinde bir danışmanlık sistemi kurmuş ve kendilerince çok büyük bir sorun olmadığı sürece çiftlerin boşanmasını istemiyorlar. Ayrılmaya karar verirseniz hem hukuki olarak hem de kilisede boşanmanız gerekiyor. Ve bu sürecin çok kolay olmadığını da ekliyor.

Gay-lezbiyen ilişkilerine kutsal kitaplarında izin verilmiyor. Kitapları, evliliğin ancak kadın ve erkek arasında olabileceğini söylüyor. Farklı tercihleri olanlar kiliseye girebiliyorlar fakat daha önemli ve özel bir yere sahip olan tapınağa giremiyorlar. Böyle tercih yapan bir Mormon da asla bir tapınağa bir daha giremiyor ve kuralları çiğnediği için de günahkâr oluyor. Eğer durumdan vazgeçerse yeniden vaftiz edilmesi ve dinî pratiklerini eksiksiz yerine getirmesi gerekiyor.

Şu an Türkiye'de, Levent'te daireden bozma bir kiliseleri olduğunu ve ortalama 100 kişilik bir grupları olduğunu söylüyor. Bir yerde kilise açılmasına nasıl karar verildiğini sorduğumda, yeterli sayıda insan o bölgeden vaftiz olduysa oraya bir kilise açılmasına karar verildiğini, İstanbul'daki kilisede İran, Irak ve Uzak Doğu'dan çok fazla müridin olduğunu söylüyor.