Dost elinden dolu içmiş deliyim
Üstü kan köpüklü meşe seliyim
Ben bir yol oğluyum yol sefiliyim
Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Hızır adlı bir genç de Pir Sultan’ın adını duyup ondan feyiz almak için gelen köylülerden biridir.
Hızır, Sivas’ın Hafik ilçesinin Sofular köyündendir. Köyündeki insanların ve yaşamın bozulması nedeniyle gelip Banaz’a yerleşir; Pir Sultan Abdal’a kapılanır. Hızır’ın Pir Sultan Abdal’a hizmeti ve müritliği yedi yıl sürer.
Yedi yıl sonra Hızır, Pir Sultan Abdal’dan himmet ister. “Pirim bana himmet edin, ruhsat verin, büyük adam olayım.” der.
Pir Sultan Abdal da ona “Ben sana ruhsatı da himmeti de veririm Hızır.” der. “Ama sen gidip te büyük adam olunca, Vezir, Paşa olunca gelip beni asarsın.”
Böyle der ama duasını eksik etmez. İstanbul’a yolcu eder Hızır’ı.
Hızır İstanbul’da saraya gider ilerler, paşa rütbesi alır ve Sivas Valiliği’ne gönderilir. Vali olunca tüm inanıcını, ikrarını unutur. Yoksulları ezmeye, onlara zulmetmeye, haram yemeye başlar. Hak gözetmez, namus bilmez bir Vali olur.
Artık adı Hızır Paşa olan Hızır’ın Sivas’ta Kara Kadı ve Sarı Kadı adlı iki kadısı vardır. Bu iki kadı da aldıkları rüşvetlerle, haklıları haksız çıkarmakta, adaletsizlikleriyle ünlüdürler. Yoksul halkın bu iki kadıdan çekmediği kalmamıştır.
Pir Sultan Abdal da iki köpeğine Sarı Kadı ve Kara Kadı adlarını vermiştir. Pir Sultan Abdal köpeklerini Kara Karı, Sarı Kadı diye çağırınca, düşmanları gidip iki kadıya söylerler. Adlarının köpeklere verildiğini duyan kadılar, kızıp küplere binerler. Hemen Pir Sultan Abdal’ı tutuklatıp Sivas’a, huzurlarına getirirler. Köpeklerinin adlarını sorarlar. Pir Sultan Abdal gerçeği yadsımaz. “Evet” der. “Benim köpeklerimin adı Kara Kadı ve Sarı Kadı’dır. Ama onlar sizden daha iyidir. Çünkü benim köpeklerim haram yemez.”
“Köpeklerinin haram yemeyeceğini nereden biliyorsun?” diye sorarlar.
Pir Sultan Abdal “İsterseniz deneyin” diye yanıt verir.
Denemeye karar verirler. İlin ileri gelenleri toplanır ve bir kaba haram, bir kaba haram olmayan yemek hazırlarlar. Kapları işaretleyip kadıların huzuruna getirirler. Kara Kara ve Sarı Kadı önlerine konan haram yemeği bir güzel yerler. Sonra aynı biçimde köpekler için yemek hazırlanır. Pir Sultan Abdal’ın Kara Karısı ile Sarı Kadısı ise, içinde haram yemek olan kabı bir kez kokladıktan sonra yemeyip haram olmayan yemekten yerler. Böylece ilin ileri gelenleri kadıların haram yediklerini öğrenirler. Bunun üzerine Pir Sultan Abdal da “iyi köpek kötü kadıdan efdaldır (yüksektir, erdemlidir).” diyerek köpeklerin gözlerini öper, sonra da sazını eline alıp şu demeyi söyler.
“Koca başlı koca kadı
İman eder amel etmez
Sende hiç din iman var mı?
Hakkın buyruğuna gitmez
Haramı helali yedi
Kadılar yaş yere yatmaz
Sende hiç din iman var mı?
Hiç böyle kör şeytan var mı?
Fetva verir yalan yukarı
Pir Sultan’ım zatlarımız
Domuz gibi dağı dolan
Gerçektir şöhretlerimiz
Sırtına vururum palan
Haram yemez itlerimiz
Senin gibi hayvan var mı?
Bu sözümde yalan var mı?”
Bu demeyi de dinleyen kadılar başlarını yere eğerler ve çaresiz Pir Sultan’ı serbest bırakırlar.
Bu olaydan kısa bir üre sonra Sivas Valisi Hızır Paşa adı Koca Başlı Kör Müftü olan İl müftüsünden bir fetva alır. Bu fetvada “Şahın adının yasaklandığı, Şah diyenlerin dillerinin kesilip öldürülecekleri...” söylenir. Tellallar meydan meydan, sokak sokak gezip bu fetvayı duyururlar. Pir Sultan Abdal bu fetvayı duyunca hemen şu demeyi söyler.
Fetva vermiş koca başlı Kör Müftü
Şah diyenin dilin keseyim deyü
Satır yaptırmış Allah’ın laneti
Ali’yi seveni keseyim deyü
Şer kulların örükünü uzatmış
Müminlerin baharını güz etmiş
On ikiler bir arada söz etmiş
Aşıkların yayın yasayım deyü
Hakkı seven aşık geçmez mi
Korkarım Allah(tan, korkum yok senden
Ferman almış Hızır Paşa Sultan’dan
Pir Sultan Abdal’ı asayım deyü”
Bununla da yetinmez Pir Sultan. Her gittiği yerde fetvaya karşı çıkar. Nereye gitse Şah’ı över. Bunun için ölümü de göze aldığını duyurur hep.Yeni yeni demeler söyler:
“Padişah katlime ferman dilese
Eğer beni katsa kervan göçüne
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan
Götürseler Hindistan’a Maçin’e
Cellatlar karşımda satır bilese
Urganım atsalar darağacına
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan
Yine geçmem ala gözlü Şah(ımdan
Onyedi yerimden vursalar yara
Ahiri katlime ferman yazılsa
Cerrahlar derdime kılmasa çare
Çıksam teneşire tabut düzülse
Kemendi bend ile çekseler dara
Kefenim biçilse mezar kazılsa
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan
Karadır kaşları benzer kömüre
Pir Sultan Abdal’ım derim vallahi
Münafıklar zarar verir ömüre
Ölsem terk eylemem Pir’i billahi
İk’ellerim bağlasalar demire
Huzur-u mahşerde dilerim Şah’ı
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan
Yine geçmem ala gözlü Şah’ımdan”
Muhbirler ve münafıklar, Pir Sultan’ın bu dediklerini hemen Hızır Paşa’ya yetiştirirler. “Senin fermanını da müftünün fetvasını da dinlemiyor bu adam” derler. “Her gittiği yerde Şah’tan söz ediyor”
Hızır Paşa’da askerlerini gönderip Pir sultan Abdal’ı Sivas’a getirir. Eski Piri’ne saygıda kusur etmez. Fetvadan, Pir’in demelerinden hiç söz etmez. Siniler içinde nefis yemekler sunar Piri’ne. Ama Pir Sultan yemeklere elini sürmez. Hızır Paşa Piri’nin yemeklere elini sürmediğini görünce sorar:
“Pirim, yoldan geldin açsındır. Ama yemeklere elini sürmedin. Neden?”
Pir Sultan eski müridine şunları söyler:
“Sen haram yedin. Zina ettin. Yetin malına el attın. Onların ahını aldın. Yoksullara haksızlık ettin. Senin bu haram parayla yaptırdığın yemeklerine ben değin köpeklerim bile ağızlarını sürmezler.”
Pir Sultan, bunları söyledikten sonra Paşa konağının penceresinden Banaz’daki köpeklerine seslenir. Banaz’daki köpekler koşarak gelirler konağa. Sofradaki yemeklere yaklaşırlar ve bir kez kokladıktan sonra da hiç dokunmadan geri çekilirler.
Bunu kendisine hakaret kabul eden ve çok kızan Hızır Paşa, Pir Sultan’ı tutuklatıp Sivas’taki Toprakkale’ye hapsettirir. Ama birkaç gün sonra yaptığından pişman olur. Ne de olsa Pir sultan onun eski Piri’dir ve çevrede saygı gören, sevilen birisidir. Pir Sultan’ı hapisten çıkartıp huzuruna getirir. Ona bir öneride bulunur.
“Pir’im, içinde ‘şah” sözü geçmeyen üç deme söyle seni bağışlayacağım.”
Hızır Paşa’nın bu sözleri üzerine Pir sultan sazını eline alır ve ilk demesini söyler:
“Hızır Paşa bizi berdar etmeden
Her nereye gitsem yolum dumandır
Açılın kapılar Şah’a gidelim
Bizi böyle kılan ahdi amandır
Siyaset günleri gelip tetmeden
Zincir boynum sıktı halim yamandır
Açılın kapılar Şah’a gidelim
Açılın kapılar Şah’a gidelim
Gönül çıkmak ister Şah’ın köşküne
Pir Sultan’ım eydür mürvetli Şah’ım
Can boyanmak ister Ali müşkine
Yaram baş verdi sızlar ciğergahım
Pirim Ali On İk’imam aşkına
Arsa direk direk olmuştur ahım
Açılın kapılar Şah’a gidelim
Açılın kapılar Şah’a gidelim.”
Yaz selleri gibi akar çağlarım
Hançer aldım ciğerciğim dağlarım
Garip kaldım şu ara ağlarım
Açılın kapılar Şah’a gidelim
Pir Sultan’ın dilinde hep Şah vardır. Hızır Paşa bu demeyi dinleyince kızar.
“pirim” der. “Sazı yanlış çalıyorsun. Dikkat et!”
Pir Sultan ikinci demesine geçer:
“Kul olayım kalem tutan ellere
Münafıkın her dediği oluyor
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Gül benzimiz sararuban soluyor
Şekerler ezerim şirin diline
Gidi Mervan şad oluban gülüyor
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Allah’ı seversen katip böyle yaz
Pir Sultan Abdal’ım hey Hızır Paşa
Dün ü gün ola Şah’a eylerim niyaz
Gör ki neler gelir sağ olan başa
Umarım yıkılsın şu kanlı Sivas
Hasret koydu bizi kavim kardaşa
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz.”
Sivas illerinde zilim çalınır
Çamlı beller bölük bölük bölünür
Ben dosttan ayrıldım bağrım delinir
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Sanki meydan okur Pir Sultan. İnadına “Şah!” der Şah’la bitirir demelerini. Hızır paşa iyice kızar. Çevresindekiler, “Bir Kızılbaş parçası seni dinlemiyor. Bu nasıl iştir? Nerde senin paşalığın?” derler.
Pir Sultansa kimseye aldırmadan üçüncü demesine başlar:
“Karşıdan görünen en güzel yayla
Alınmış abdestim aldırırlarsa
Bir dem süremedim giderim böyle
Kılınmış namazım kıldırırlarsa
Ala gözlü Pir’im sen himmet eyle
Siz de Şah diyeni öldürürlerse
Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Eğer göğerüben bostan olursam
Abdal’ım dünya durulmaz
Şu halkın diline destan olursam
Gitti giden ömür geri dönülmez
Kara toprak senden üstün olursam
Gözlerim de Şah yolundan ayrılmaz
Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Ben de bu yayladan Şah’a giderim.”
Dost elinden dolu içtim deliyim
Üstü kan köpüklü meşe seliyim
Ben bir yol oğluyum yol sefiliyim
Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Artık Hızır Paşa iyice çileden çıkar:
“Günah benden gitti. Atın şu adamı zindana da aklı başına gelsin!” diye bağırır adamlarına. Pir Sultan’a döner ve “Yarın asılacaksın, Pirim!” diye ekler.
Zindana götürürler Pir Sultan’ı, Sivas’ın Keçibulan denilen bir yerinde onu asmak için bir darağacı kurarlar. Sabah güneş doğmadan önce onu asmak için alıp getirirler Keçibulan’a. Darağacına çıkarırlarken kimsenin ardından yas tutmasını istemez Pir Sultan. Başlar bu demeyi söylemeye:
“Bize de Banaz’da Pir Sultan derler
Eğer Ali Baba sözü uyarsa
Bizi kem kişi de bellemesinler
Ferman büyük yerden beyler kıyarsa
Paşa kıdemine tembih eylesin
Ala gözlü yavrularım duyarsa
Kolum çekip elim bağlamasınlar
Al’ın çözüp kara bağlamasınlar
Hüseyn Gazi binse gelse atına
Surrum işlemedi kaddim büküldü
Dayanılmaz çarh-ı felek zatına
Beyaz vücudumun bendi çözüldü
Benden selam olsun ev külfetine
Önüm sıra Kırklar Şah’a çekildi
Çıkıp ele karşı ağlamasınlar
Daha beyler bizi dillemesinler
Ala gözlüm zülfün kelep eylesin
Pir Sultan Abdal’ım coşkun akarım
Döksün zülfün kelep eylesin
Akar akar dost yoluna bakarım
Ali Baba Hak’tan dilek dilesin
Pirim aldım seyrangaha çıkarım
Bizi dar bidinde eğlemesinler
Yıldızdağı seni yaylamasınlar.”
Pir Sultan’ın asılmasından önce bir buyruk daha verir.
Hızır Paşa:
“Herkes Pir Sultan’ı taşlayacaktır. Taşlamayanlar ölümle cezalandırılacaklardır.”
Pir Sultan’ın asılmasını izlemeye gelenler ellerine taşlar alıp atmaya başlarlar ona. Ama hiçbir taş değmez Pir Sultan’a.
Pir Sultan’ın musahibi Ali Baba’da bu buyruğa uymak zorunda kalır. O pirine taş atabilir mi hiç? Bir gül alır eline ve gizlice Pir Sultan’a fırlatır.
Pir sultan, Ali Baba’nın kendisine gül attığını görür ve çok üzülür. İdam sehpasında şu demeyi söyler:
“Şu kanlı zalimin ettiği işler
Pir Sultan Abdal’ım canım göğe ağmaz
Garip bülbül gibi zareler beni
Hak’tan emrolmaz irahmet yağmaz
Yağmur gibi yağar başıma taşlar
Şu ellerin taşı hiç bana değmez
Dostun bir fiskesi pareler beni
İlle dostun gülü yaralar beni.”
Dar gününde dost düşmanım bell’oldu
On dergim var ise şimdi ell’oldu
Ecel fermanı boynuma takıldı
Gerek asa gerek vuralar beni
“Hala dilini tutmuyor bu adam!” deyip hemen ipi geçirirler boynuna.
Kalabalık dağıldıktan sonra Ali Baba, Pir Sultan’ın yanına gelip ayaklarına yüz sürer ve ağlar. Kanlı yaşlar akıtır gözlerinden. O gün ve ertesi günler Pir Sultan’ın asıldığı haberi çevreye yayılır. Kızı sanem saçını başını yolar ve sazını eline alıp babasının öldürüşüne şu ağıtı yakar:
“Dün gece seyrimde coştuydu dostlar
Kemendimi attım dara dolaştı
Seyrim ağlar ağlar Pir Sultan deyü
Kafirlerin eli kana bulaştı
Gündüz hayalimde gece düşümde
Koyun geldi kuzular meleşti
Düşde ağlar ağlar Pir Sultan deyü
Koçlar ağlar ağlar Pir Sultan deyü
Uzundu usuldu dedemin boyu
Pir Sultan Abdal’ım yücedir şanın
Yıldızlar yaylası Banaz’dır köyü
Kudretten çekilmiş bir senin bunun
Yaz bahar ayında bulanır suyu
Hakk’a teslim ol şirin canın
Çaylar ağlar ağlar Pir Sultan deyü
Dostlar ağlar ağlar Pir sultan deyü.”
Pir Sultan kızıydım ben de Banaz’da
Kanlı yaş akıttım baharda yazda
Koç babamı kurban verdim Sivas’ta
Darağacı ağlar Pir Sultan deyü
Bundan sonra söylentiler alır yürür Sivas ve çevresini. Bir söylentiye göre, Pir Sultan darağacındayken bir köpek gelip tam altında durmuş ve Pir Sultan da ona basarak ipini çözmüş, yerine de köpeği bağlamış. Sabahleyin darağacının yanına gelenler orada Pir Sultan’ın cesedini değil köpeği görmüşler.
Yine başka söylentiye göre, ertesi gün kahvede oturup söyleşenler arasında şu konuşmalar olmuş:
“Hızır Paşa dün sabah Pir Sultan’ı astırmış, duydunuz mu?” diye sormuş birisi.
“Ne asması yahu? Bu sabah ben Pir Sultan’ı Koçhisar yolunda, Seyfebeli’de gördüm.” Diye yanıt gelmiş birisinden.
Bir başkası: Yanlışın var. Bu sabah gün ışırken ona Malatya yolunda, Kardeşler Gediği’nde rastladım.” Demiş.
Bunun üzerine biri atılmış:
“Yanılıyorsunuz arkadaşlar. Ne diyorsunuz siz? Yeni Han Yol’nda Şahna Gediği’nde gördüm ben onu”
Hepimiz yanlışsınız. Ben onu Tavra Boğazı’nda gördüm” diye bağırmış bir başkası da.
Bir türlü anlaşamamışlar. Kimse kimseyi ikna edememiş. Hepsi kendi gördüğünün gerçek olduğuna yemin ediyormuş.
Kalkıp hep birlikte darağacının olduğu Keçibulan’a gitmişler. Ne görsünler? Darağacında Pir Sultan yok. Yalnız hırkası asılı duruyor.
Meğer ki Pir Sultan darağacından inip yola düzülmüş. Onun gittiğin gören Hızır Paşa’nın asesleri de peşine düşmüşler. Yakalamak için koşmuşlar yetişememişler. Pir sultan Kızılırmak Köprüsü’ne gelince dönüp bakmış ki asesler iyice yaklaşmışlar.Hızlıca köprüyü geçmiş ve geçtikten sonra “Eğil Köprü eğil!” demiş. Köprü eğilip suya batmış ve asesler karşıya geçememişler. Pir Sultan’ın kerametini anlayıp geri dönmüşler.
Pir Sultan Şah’a gitmek için Horasan’ın yolunu tutmuş. Yolda giderken bir musahiple karşılaşmış. Adam onun Pir Sultan olduğuna inanmamış. Çünkü musahip, Pir Sultan’ın asıldığını biliyormuş. Üstelik bu yüzden Sivas’ta ateşler yanmıyor, kazanlar kaynamıyormuş. Pir Sultan, birkaç nefes söyleyip adamı inandırdıktan sonra:
“Eğer Hızır Paşa, darağacında asılı duran köpeğin dübüründen üç kez üfürürse ateşlerin tekrar yanacağını” söylemiş.
Musahip Sivas’a gidince Pir Sultanla konuştuklarını Hızır Paşa’ya anlatmış. O da darağacına gidip asılı köpeği indirtmiş ve dübüründen üflemiş. İlk üfürüşte köpek dillenip “Pir Sultan!” diye bağırmış. İkinci üfürüşte “Can Sultan!”, üçüncü üfürüşünde “Yan Sultan!” diye bağırmış. O böyle bağırır bağırmaz Sivas’taki ateşler yanmaya, kazanlar kaynamaya başlamış...
Pir Sultan Horasan’a varıp Şah’ın huzuruna çıkar. “Niçin geldin?” derler. Pir Sultan da alır sazını eline ve şu demeyi söyler:
“Diken arasında bir gül açıldı
Ben bend’ oldum şu meydana atıldım
Bülbülüm bahçede ötmeğe geldim
İkrar verdim ikrarıma tutuldum
Bezirganım yüküm gevher satarım
İptida talipten pire katıldım
Ali pazarına dökmüğü geldim
Pirin eteğine tutmağa geldim
Baç’ım vermeyince yüküm açılmaz
Pir Sultan Abdal’ım yüreğim döğüm
Gevherin hasına hile katılmaz
İmanlar rengine boyandım bugün
İnkar toru ile şahin tutulmaz
İrehber pişirir talibin çiğin
Bir gerçek tor’una düşmeğe geldim
Ahiri bu imiş pişmeğe geldim”
Ardından şu demeyi söyler Şah’ın huzurunda:
“Zahir batın On’ki imam aşkına
Erenler yolundan bir taş kaldırdım
Aman Şah’ım mürüvvet deyü geldim
Gönül bahçesinde gülün soldurdum
Pirim nazar eyle şu ben düşküne
Bugün eksikliğin nefsi öldürdüm
Aman Şah’ım mürüvvet deyü geldim
Aman Şah’ım mürüvvet deyü geldim
Bakmaz mısın cesedimin narına
Pir Sultan’ım eydür karşımda durma
Elim ermez oldu cihan karına
Gidip münkirlere yol ekran kurma
Yüzüm yerde geldim durdum darına
Alnımın karasın yüzüme vurma
Aman Şah’ım mürüvvet deyü geldim
Aman Şah’ım mürevvet deyü geldim.”
Hacı Bektaş oğlun günahkar gördüm
Aradım isyanı özümde buldum
Yüzümün karasın elime aldım
Aman Şah’ım mürüvvet deyü geldim
Pir Sultan, Horasan’dan Erdebil’e gider, orada ölür ve gömülür.
Kimi söylentilere göre Pir Sultan’ın mezarı Erdebil’dedir. Bir Başka görüşe göre ise Merzifon’dadır.
Çeşitli araştırmacılara göre ise, Pir Sultan asıldığı yere gömülmüştür. Gönümüzde Sivas’ta mal pazarı olarak kullanılan yerdeki sıra söğütlerin bittiği yerde üstü taşlarla örtülü, boyu beş, eni bir metre kadar olan bir tümsek de Pir Sultan’ın mezarı kabul edilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder